đuối đó. Chính bạn cũng đã nghe được có nhiều mối quan hệ diệu kỳ như thế đã
được bắt đầu, nó được hành xử bởi sự nóng giận do một người khôn ngoan và có
óc phán đoán nào đó, dù ít nhất cũng đã từng bị bỏ đi, ngay cả chỉ bởi sự tầm
thường. Chắc chắn những điều nói dối nổi tiếng này đã được lan rộng và nở hoa
đến một mức độ thật hết sức cao độ như thế, lên cao hơn nữa, cũng giống như khi
bắt đầu; nhưng vì đã được gieo trong một mảnh đất thích hợp hơn, và cuối cùng
đã mọc lên trong những sự lạ thường, gần như ngang bằng với những gì mà họ đã
thuật lại.
Tôi hẳn cũng cần phải thêm vào một lý do thứ tư, nó làm giảm bớt đi quyền lực
của những con người đặc biệt, nhưng lại không có những sự xác nhận về các
bằng chứng nào, ngay cả những xác nhận vẫn không được phát hiện một cách
công khai, dù không bị chống lại bởi vô số những người chứng; đến nỗi không
phải chỉ có phép lạ phá hoại mất niềm tin của sự xác nhận chứng cứ, nhưng là
chính sự xác nhận chứng cứ phải tự tiêu huỷ nó. Để cho điều này được dễ hiểu
hơn, chúng ta hãy xem xét trong các vấn đề tôn giáo, vẫn cho bất cứ điều gì khác
hẳn là phản ngược lại; và không thể nào mà những tôn giáo cổ của La Mã, Thổ
Nhĩ Kỳ, Xiêm La, và Trung Hoa, đều cần thiết tất cả mọi điều gì của chúng phải
được xây dựng trên một nền tảng vững chắc nào đó. Mọi phép lạ, tuy thế vẫn
được cho là đã được tạo tác ra trong bất kỳ một trong những tôn giáo này (và tất
cả chúng đều đầy dẫy các phép lạ), vì mục tiêu trực tiếp của chúng, là phải xây
dựng nên một hệ thống đặc biệt đã được nhằm tới; để cho nó có được cùng sức
mạnh, cho dù là gián tiếp hơn, để nhằm vượt qua được mọi hệ thống khác. Và để
tiêu diệt một hệ thống thù địch, nó cũng có vẻ như cần tiêu diệt niềm tin vào
những phép lạ này, mà trên đó hệ thống kia đã được xây dựng; để cho mọi sự
khác thường của tôn giáo khác nhau đều được xem như là các sự kiện trái ngược,
cũng như các bằng chứng về các sự lạ lùng này, cho dù yếu hay mạnh, vẫn luôn là
trái ngược với nhau. Theo phương pháp này của lý luận, thì khi nào chúng ta tin
tưởng được vào một phép lạ nào đó của Mahomet, hay những người kế thừa ông
ta, thì chúng ta cũng có sự bảo đảm cho chúng ta về những lời xác nhận những
chứng cứ của một số những người Ả Rập hoang dã. Và mặt khác, chúng ta cũng
phải nhìn nhận quyền lực của Titus Livius, Plutarch, Tacitus, và nói tóm lại, của
mọi tác giả về chứng cứ của người Hy Lạp, Trung Hoa, và người Thiên Chúa
giáo La Mã, họ đã thuật lại các phép lạ nào đó ở trong chính tôn giáo đặc thù của
