họ chỉ lý luận về xã hội nói chung. Khước từ cách lập thuyết trừu tượng đó, Vạn
pháp tinh lý nghiên cứu toàn bộ mọi xã hội trong thực tế đã từng tiếp nối trong
lịch sử. Tác giả không nhằm thay đổi thế giới mà chỉ muốn giúp cho người ta
hiểu nó.
"Tác phẩm này, Montesquieu viết, có đối tượng là những luật lệ, những tập quán
và những phong tục khác nhau của mọi dân tộc trên trái đất này. Người ta có thể
nói rằng đề tài quả là rộng lớn, bởi vì nó bao hàm mọi định chế đã từng được con
người chấp nhận". Dự án quả là đáng kể về tầm cỡ và nhất là táo bạo xét trong
nội hàm của nó. Montesquieu - "tin rằng con người, trong tính đa dạng vô cùng
của bao nhiêu là luật lệ và tập tục, không phải chỉ được dẫn dắt bởi những phóng
tưởng" - tìm kiếm trong đa phức tính của những định chế, cái gì làm nên nhất tính
cơ bản của chúng. "Luật lệ của mọi luật lệ" là cái cho phép ta hiểu được sự phát
biểu thành lời hay thành văn rõ ràng trong công trình hiến định của con người, về
nhất thể và phức thể, về phổ quát và đặc thù.
Khía cạnh triết lý đó của tác phẩm, được cô đọng trong định nghĩa tổng quát về
các luật lệ như là "những tương quan tất yếu phái sinh từ chính bản tính của sự
vật", tuy vậy, cũng không nên để nó che mờ học thuyết chính trị nó đã dẫn dắt vị
thẩm phán de la Brède đến chỗ đặt những nền tảng của một chủ nghĩa lập hiến tự
do (un constitutionalisme libéral) có khả năng gìn giữ và cứu vãn tự do của các
công dân nhờ vào việc thiết định một tình trạng cân bằng quyền lực. Nước Mỹ
non trẻ sẽ là quốc gia đầu tiên, ghi vào trong hiến pháp của mình những nguyên
lý pháp chính được xác định bởi Montesquieu.
Tính phổ quát của các luật lệ (l’universalité des lois)
Chương đầu tiên trong quyển I của bộ Vạn pháp tinh lý có một chiều sâu đến
chóng mặt trong đó ý nghĩa triết lý của luật lệ được giải minh, những luật lệ mà
Montesquieu đã quan sát tính đa phức và tính lập dị trong một thế giới rộng lớn.
Tất cả mọi luật lệ, trong phức tính của chúng đều tan hoà trong luật lệ thiên nhiên
lớn lao mà duy nhất, luật thiên nhiên đó quản lý vũ trụ phù hợp với ý chí của
Thượng đế, Đấng sáng tạo và bảo tồn. "Luật lệ của tất cả mọi luật lệ" (la loi de
toutes les lois) cũng cho phép ta định nghĩa mọi luật lệ, dầu tạp dị đến thế nào,
như là "những tương quan tất yếu phái sinh từ chính bản chất của sự vật". Dọc
