TƯƠNG LAI CỦA MỘT ẢO TƯỞNG - Trang 12

ăn thịt người, và gây hấn, hung hãn, đến phá hoại, giết chóc. Cái nhìn của
ông về bản chất con người là nó là chống lại xã hội, nổi loạn, và có xu
hướng tình dục và phá hoại rất cao.
Về quan điểm này Freud gần với một triết gia đồng thời với ông hơn là
Emile Durkheim (1858-1917). Cả hai cùng xem hệ tin tưởng totem như là
hình thức nếu không phải là hình thức tôn giáo nguyên thủy, thì cũng có liên
hệ chặt chẽ với gốc tích của tôn giáo; nhưng với Freud có những lý do khác
nhau. Với Durkheim, nhìn với con mắt của nhà xã hội học, ông tin hệ tin
tưởng totem trong đó có một con vật totem (totemic animal) là trung tâm
nguyên thủy của sinh hoạt tôn giáo, vì con vật totem là biểu tượng cho thị
tộc, một cộng đồng, một xã hội.
Mặc dù hầu hết mọi người ngày nay tin rằng cách diễn giải trong nhiều dữ
liệu trên hệ tin tưởng totem của Durkheim là không chính xác, thị kiến của
ông về vai trò của tôn giáo dùng để tăng cường tình đoàn kết xã hội được
chấp nhận rộng rãi, cũng như quan điểm cho rằng trong nhiều xã hội truyền
thống, trật tự của ba thế giới nhân văn, tự nhiên, và siêu nhiên, chúng đều
liên kết với nhau và củng cố lẫn nhau trong một hệ thống chung.
Freud đặc biệt chú ý đến sự “phá lệ” xảy ra còn thấy trong các dân tộc sinh
hoạt theo hệ tin tưởng totem, đó là một nghi lễ cộng đồng, thường xảy ra
hàng năm, đặc biệt trong đó con vật tổ bị đem ra giết và ăn thịt, trong khi sự
kiện này bị tuyệt đối cấm ở mọi thời điểm khác.
Tại sao có “phá lệ” này? Ý nghĩa của lễ tiệc totem là gì? - Freud tin rằng
totemism đã khởi phát trong một quá khứ rất xa xưa. Freud phỏng đoán biến
cố loại Oedipus đã kể ở trên xảy ra, đưa bộ lạc vào hỗn loạn, và cá nhân có
lẽ bị dày vò (giết cha, lấy mẹ), nên sau đó đi đến ngăn cấm vĩnh viễn cả hai:
giết cha và lọan luân. Nhưng cảm giác tội lỗi và tình cảm mâu thuẫn của
những đứa con trai – vừa thù ghét vừa kính yêu đối với người cha đã không
mất, nhưng nó đã được tái thể hiện, được chuyển từ người cha sang một con
vật totem, và totem thành biểu tượng của “tổ tiên”.
Toàn bộ quá trình và quá khứ này, Freud cho rằng, đã phai nhạt khỏi trí nhớ
con người, nhưng dấu vết của nó vẫn có thể tìm thấy trong các tôn giáo
nguyên thủy, và trong những tưởng tượng của trẻ con. Đến đây, cho thấy