TƯƠNG LAI CỦA MỘT ẢO TƯỞNG - Trang 52

có phần tự chôn vùi chúng dưới sâu thẳm đó. Bao nhiêu lần trong đời chúng
ta muốn chôn dấu, muốn quên đi, muốn tự dối mình, tin giả làm thật để sống
còn.
Một hình ảnh sống động nhất biểu trưng cho cả ba là một băng sơn nổi trên
biển – phần nổi, phần chìm còn nhìn thấy, và phần chìm sâu xuống hết tận
đáy không bao giờ nhìn thấy, không biết lớn rộng đến đâu – phần nổi chỉ là
một mẩu cỏn con của khối băng sơn. Như thế, băng sơn chuyển động, trôi
nổi là tác động từ phần đáy, phần nổi (hữu thức) ở trên nếu đem so – có thể
xem như hoàn toàn “vô can”.
Những ego, superego, id, cùng những ý thức, tiền-ý thức, vô thức nay được
dùng với những nghĩa rất rộng rãi, đến mức hết sức lỏng lẻo; và người ta
dùng chúng để nói về cái phần cũng còn rất lở mờ “psyche”; chúng không
phải là những từ “khoa học” hay “tâm lý” nữa. Chúng thành những
metaphor – những ẩn dụ; và như thế, Freud đã đi vào nghệ thuật, tư tưởng,
ngày càng sâu vào văn hóa dân gian, và vào văn chương, và đó là chỗ đứng
đặc biệt của ông, có một không hai trong lịch sử khoa học, triết học. Chúng
ta sử dụng mô thức của ông, như thế cái nhìn của chúng ta và những gì
chúng ta nhìn được cũng chịu ảnh hưởng của cái khuôn nhìn, cái mô thức
của Freud.
[15] Neurotic – neurosis
[16] Narcissistic – không yêu ai ngoài mình và hết sức mê đắm chính mình
như Narcissus – một trạng thái tâm lý bất thường.
[17] [Gf., lấy thí dụ. “Creatvive Writers and Day-Dreaming” (1908e).]
[18] Humanization – từ đông sang tây đằng sau những sức mạnh thiên nhiên
đều là những Gót, thần, và thường khoác khuôn mặt người. Đây là “nhân
hoá” thiên nhiên.
Thí dụ cụ thế nhất và quen thuộc nhất có lẽ là trong Kiều “Mặc người mưa
Sở mây Tần, Những mình nào biết có xuân là gì” - hiện tượng thiên nhiên
được nhân hóa: mây kéo đến phủ núi rồi mưa xuống – thành “mây mưa” chỉ
chuyện nam nữ giao phối – Xa khỏi đất Hylạp và đỉnh Olympia, chúng ta có
chuyện một ông vua Tàu, bị bệnh (ít nhất theo Freud) - vua nước Sở đi chơi
ở đầm Vân Mộng, mơ thấy cùng một người con gái giao hoan. Khi từ biệt