triết học phương Tây. Một người khác là Hegel đôi khi được xem như
pantheist vì ông đồng nhất God với toàn bộ hữu thể (the totality of being).
- Deism – Gót tạo ra vũ trụ, nhưng vũ trụ tự vận hành, phủ nhận “mặc khải”
tôn giáo. Gót ở đây giống như một ông chủ đất, để những người thuê đất,
những người ngụ cư sống tự do theo ý của họ.
- Theism: tin có thần linh, có Gót, gồm: henotheism: chỉ có một Gót, nhưng
cũng công nhận có những Gót khác – polytheism: nhiều Gót, các Gót quan
trọng như nhau – monotheism: chỉ có duy nhất một Gót mà thôi. Trường hợp
đa thần - thí dụ các Gót của Hylạp, hay Ấn giáo. Và độc thần, điển hình và
tai tiếng nhất là Gót trong các tôn giáo Abraham – được xem là một thần
linh duy nhất, tối cao - là một nhân vật tối thượng tạo ra vũ trụ, từ hư không
(ex nihilo), là kẻ cung cấp nguồn cho luân lý, nghe những cầu nguyện, toàn
năng, toàn trí, toàn thiện, đem cho tín đồ sự bất tử và cứu rỗi.
(Tạm tóm tắt các thuật ngữ phổ thông:
Thuyết lý – (Con người tin tưởng ra sao – có hay không, ở đâu – là gì? )
Pantheism
泛神論 phiếm thần luận
Panentheism
萬有在神論 vạn hữu tại thần luận
Deism
自然神論 tự nhiên thần luận
Theism
有神論 hữu thần luận
Atheism
無神論 vô thần luận
Tôn giáo – (thờ phụng, tôn sùng ra sao? nhiều hay chỉ một? Có các nghi
thức khác nhau tùy văn hóa phát triển)
Polytheism
多神教；論，主義 đa thần giáo, luận, chủ nghĩa
Monotheism
一神教[論] nhất thần giáo [luận ]
henotheism
單一神教 đan nhất thần giáo
Henotheism – là chỉ tin một Gót, nhưng Gót ấy có nhiều dạng – thí dụ trinity
trong Kitô – hay trimurty trong Hinduism với bộ ba Brahman – Shiva –
Víshnu). Cả Yahweh và Indra đều nguyên thủy là những thần chiến tranh,
hết sức tàn ác và hung dữ.
b. Khái niệm về Gót:
- Freud xem Gót là một phóng chiếu của thoả-mãn-ước mong về một người
cha. Tương tự, Marx xem niềm tin vào Gót như thành quả, dựng lên từ cấu
