VII
Sau khi nhìn nhận những giáo lý tôn giáo như những ảo tưởng, chúng ta lập
tức đối diện với một câu hỏi thêm nữa: có thể hay không – có những tài sản
văn hoá khác mà chúng ta có đánh giá cao và qua đó chúng ta để chúng cai
trị đời sống của chúng ta - là có bản chất tương tự? Phải chăng những giả
định vốn chúng xác định những quy định chính trị của chúng ta cũng được
gọi là những ảo tưởng? Và không phải hay sao là trường hợp những mối
quan hệ giữa giới tính - trong văn minh của chúng ta – đã bị xáo trộn bởi
một ảo tưởng gợi dục hoặc một số ảo tưởng giống vậy?
Và một khi sự nghi ngờ của chúng ta được đánh thức, chúng ta sẽ không co
lại, cũng thôi không hỏi – liệu không biết sự đoan chắc của chúng ta rằng
chúng ta có thể học được điều gì đó về thực tại bên ngoài, thông qua việc sử
dụng quan sát và suy luận trong công trình làm việc khoa học - không biết
đoan chắc này có bất kỳ một nền tảng nào tốt hơn hay không. Không có gì
giữ chúng ta khỏi hướng quan sát của chúng ta vào tự bản thân chúng ta,
hoặc khỏi áp dụng tư tưởng của chúng ta đến sự phê bình với tự thân nó.
Trong lĩnh vực này một số những điều tra mở ra trước chúng ta, mà kết quả
của chúng không thể là gì khác hơn nhưng là quyết định cho việc xây dựng
một “Weltanschauung” [1]. Hơn nữa, chúng ta phỏng đoán rằng một nỗ lực
như vậy sẽ không bị phí công và rằng nó sẽ ít nhất trong phần biện chính
cho nghi ngờ của chúng ta. Nhưng tác giả không có được phương tiện để
thực hiện một công việc quá toàn diện như thế, ông ta cần phải giới hạn
công việc của mình theo vào chỉ những ảo tưởng này mà thôi - cụ thể là,
những ảo tưởng của tôn giáo.
Nhưng bây giờ, giọng nói lớn của phe chống đối của chúng ta đem chúng ta
đến một dừng lại. Chúng ta được gọi đến giải thích cho việc làm sai trái của
chúng ta:
“Những quan tâm về khảo cổ, không có gì phải ngờ, là đáng ca ngợi nhất,
nhưng không ai định thực hiện một khai quật nếu làm vậy ông ta sẽ phá mòn
nền móng những nhà ở của người sống, để rồi chúng đổ và vùi con người
dưới vỡ nát của chúng. Những giáo lý của tôn giáo không phải là một đề tài
