TƯƠNG LAI CỦA MỘT ẢO TƯỞNG - Trang 77

ra kiềm chế về công lý của Ngài. Một người một khi đã tội lỗi, và sau đó
một người dâng tế một hy sinh hay làm một ăn năn, và sau đó một người là
lại tự do để tội lỗi một lần nữa.
Phân tích nội tâm lối Nga đã đạt đến độ cao của kết luận rằng tội lỗi là
không thể thiếu được cho sự vui hưởng của tất cả những phước lành của ơn
huệ thần thánh, do đó, ở dưới đáy, tội lỗi là làm đẹp lòng với Gót. Không có
gì là bí mật rằng những thày chăn chiên chỉ có thể giữ quần chúng phục tùng
với tôn giáo bằng làm những nhượng bộ lớn dường thế như vầy, với bản chất
bản năng của con người.
Thế nên, đã được đồng ý: chỉ một mình Gót là mạnh mẽ và tốt đẹp, con
người là yếu đuối và tội lỗi. Trong tất cả mọi thời đại, phi luân vô đạo đức
đã tìm thấy hỗ trợ từ tôn giáo không kém gì hơn so với đạo đức đã nhận
được [3]. Nếu những thành tựu của tôn giáo về phương diện hạnh phúc của
con người, sự nhạy cảm với văn hóa[4] và sự kiểm soát đạo đức mà không
tốt hơn so với thế này, câu hỏi không thể nào không nêu lên là - liệu chúng
ta đã đánh giá quá đáng sự cần thiết của nó với loài người hay không, hay
không biết chúng ta có khôn ngoan hay không, khi đặt nền tảng những nhu
cầu văn hóa của chúng ta vào trên nó.
Chúng ta hãy cùng xem xét tình trạng không thể nhầm lẫn như ngày nay nó
là. Chúng ta đã nghe thú nhận rằng tôn giáo thôi không còn có ảnh hưởng
trên con người cũng như trước đây nó đã có. (Ở đây, chúng ta bàn về văn
minh châu Âu Kitô). Và điều này không phải vì những hứa hẹn của nó đã ít
hơn, nhưng vì người ta tìm thấy chúng ít đáng tin cậy. Chúng ta hãy cùng
thừa nhận rằng lý do - mặc dù có lẽ không phải là lý do duy nhất – của thay
đổi này là sự gia tăng của tinh thần khoa học trong những tầng lớp cao hơn
của xã hội con người. Những phê bình đã làm héo chết đi giá trị bằng chứng
của những văn bản tôn giáo, khoa học tự nhiên đã đưa lên cho thấy những
sai lầm trong chúng, và nghiên cứu so sánh đã bị giáng đòn choáng váng
trước sự giống nhau chết người giữa những ý tưởng tôn giáo mà chúng ta
tôn kính, và những sản phẩm tinh thần của những những dân tộc và thời đại
nguyên thủy.