Ðời Ðường, do Pháp Sư Huyền Trang ở chùa Từ Ân phiên dịch, hoằng
dương [luận Thành Duy Thức] nên tông này mới được thành lập.
8. Tam Luận Tông (còn gọi Tánh Tông)
Bồ Tát Long Thọ soạn ra Trung Luận và Thập Nhị Môn Luận, Bồ Tát
Ðề Bà soạn Bách Luận. Ba bộ luận này đại khái thuyết minh “nghĩa lý chân
thực trong Ðại Thừa và phá chấp, phá chướng”. Từ khi ngài Cưu Ma La
Thập dịch các bộ luận này vào đời Diêu Tần, tông này mới được thành lập.
9. Mật Tông (còn gọi là Chân Ngôn Tông)
Mật có nghĩa là “bí áo” (kín đáo, sâu thẳm). Ý nói cảnh giới rất sâu của
Phật, nếu chẳng phải là hàng Ðẳng Giác Bồ Tát thì chẳng thể hiểu rõ, đề ra
phương pháp “tam mật tương ứng, tức thân thành Phật” (thân, khẩu, ý đều
mật, thành Phật ngay trong thân này). Kinh điển căn bản là kinh Kim Cang
Ðảnh, kinh Ðại Nhật v.v... Tông này do hai vị đại sư Kim Cang Trí và Bất
Không lập ra vào đời Ðường. Nhưng hiện tại được lưu hành ở Trung Quốc
chính là Mật giáo Tây Tạng và Mông Cổ, họ lại chia ra các phái Hồng,
Hoàng, Bạch v.v...
10. Tịnh Ðộ Tông (còn gọi là Liên Tông)
Do đại sư Huệ Viễn đời Tấn sáng lập, lấy ba kinh Di Ðà, Vô Lượng
Thọ và Quán Kinh làm kinh điển chủ yếu. Chủ trương “bốn pháp niệm
Phật, đới nghiệp vãng sanh Cực Lạc”. Phương pháp của tông này là độ
khắp ba căn, thâu trọn lợi độn. Vì thế, người tại gia tu tập càng thật tiện
lợi.
Thứ tự của mười tông này là căn cứ theo cuốn Thích Giáo Tam Tự Kinh
của Lý Xuy Vạn lão nhân đời Minh. Cuốn này từng được đại sư Ấn Quang
trùng đính vào đời Thanh, sau lại được cư sĩ Dương Nhân Sơn san định,
nhuận sắc. Thứ tự này có lẽ là có dụng ý. Dùng ý kiến thô thiển của mình để
suy xét, tôi xin thử trình bày như sau:
1) Nếu căn cứ vào Thừa thì chia ra hai tông thuộc Tiểu Thừa, bảy tông
Ðại Thừa. Luật Tông gồm cả Tiểu lẫn Ðại. Lẽ tự nhiên là nêu Tiểu trước rồi
mới nêu Ðại, nên Thành Thật và Câu Xá được nêu trước, Luật Tông nêu
trung gian, kế tiếp nêu tên các tông khác.
2) Nếu luận theo giáo nghĩa thì Thiền Tông là “truyền Phật tâm ấn”, là
pháp tối cao, nên nêu tên trước tiên trong các tông Ðại Thừa. Tịnh Tông độ
