Không, cuộc trò chuyện không sao thành hình cho được. Thoạt tiên Josef
nghĩ là N. thấy những câu hỏi của anh là quá tọc mạch. Rồi anh tự sửa lại:
còn hơn là tọc mạch, chúng đã quá lạc hậu. Nếu giấc mơ trả thù của bà chị
dâu anh được thực hiện và N., bị buộc tội, phải đứng trước một phiên tòa,
thì khi ấy, có thể là ông sẽ quay ngược về quá khứ cộng sản của mình để
giải thích và biện hộ cho nó. Nhưng không có chuyện ấy thì cái quá khứ đó,
ngày hôm nay, đã xa hẳn ông rồi. Ông không sống trong nó nữa.
Josef nhớ đến ý nghĩ rất xa xưa của mình, mà khi đó anh coi là báng bổ:
gia nhập đảng cộng sản không có gì chung với Marx và với các lý thuyết
của ông ta cả; chỉ đơn giản là thời đại đã trao cho người ta cơ hội quyền lực
để thỏa mãn những nhu cầu tâm lý đa dạng nhất của họ: nhu cầu được tỏ ra
là không phò chính thống, hoặc nhu cầu tuân lệnh; hoặc nhu cầu trừng phạt
những kẻ xấu; hoặc nhu cầu được là người có ích; hoặc nhu cầu được tiến
vào tương lai cùng với những người trẻ tuổi; hoặc nhu cầu có một gia đình
lớn sống quây quần xung quanh.
Tâm trạng vui vẻ, con chó sủa toáng lên và Josef tự nhủ: ngày nay người
ta rời khỏi chủ nghĩa cộng sản không phải vì tư tưởng của họ đã thay đổi,
chịu một cú sốc, mà bởi vì chủ nghĩa cộng sản không còn tạo ra được cơ hội
để tự chứng tỏ là không phò chính thống, lẫn tuân lệnh, lẫn trừng phạt
những kẻ xấu, lẫn có ích, lẫn được tiến vào tương lai cùng với những người
trẻ tuổi, lẫn có một gia đình lớn quây quần xung quanh. Xác tín cộng sản
không còn đáp ứng được nhu cầu nào nữa. Nó đã trở nên vô dụng tới mức
mọi người đều có thể rời bỏ nó một cách dễ dàng, thậm chí còn không ý
thức được chuyện ấy.
Điều đó không ngăn cản ý định đầu tiên của cuộc viếng thăm này không
được thỏa mãn: nói cho N. biết rằng, trước một phiên tòa tưởng tượng, anh,
Josef, sẽ biện hộ cho ông. Để làm được chuyện ấy trước tiên anh muốn chỉ
ra rằng ông không say mê một cách mù quáng bởi cái thế giới được thiết lập
ở đây sau chủ nghĩa cộng sản và anh nhắc đến tấm biển quảng cáo to lớn
đặt trên quảng trường thành phố quê anh nơi một từ viết tắt không sao hiểu
nổi trao cho người Séc những phục vụ bằng cách vẽ một bàn tay màu trắng
