8
Chủ nghĩa cộng sản ở châu Âu chấm dứt đúng hai trăm năm sau khi
Cách mạng Pháp bùng lên. Với Sylvie, người bạn Paris của Irena, đó là một
trùng hợp đầy ý nghĩa. Nhưng thật ra là ý nghĩa gì? Phải đặt tên gì cho cái
khải hoàn môn nối hai ngày tháng vĩ đại này? Khải hoàn môn hai cuộc
Cách Mạng Vĩ Đại nhất của châu Âu? Hay Khải hoàn môn kết nối cuộc
Cách Mạng Vĩ Đại nhất với sự Tái Hồi Cuối Cùng? Để tránh những tranh
cãi về mặt ý hệ, tôi đề nghị một cách diễn giải khiêm tốn hơn cho riêng
chúng ta: thời điểm thứ nhất đã khai sinh một nhân vật vĩ đại của châu Âu,
Người Xuất Cư (Kẻ Phản Bội Vĩ Đại hay Người Đau Khổ Vĩ Đại, thế nào
cũng được); thời điểm thứ hai đẩy Người Xuất Cư ra khỏi sàn diễn lịch sử
của người châu Âu; bằng cùng cách ấy, nhà điện ảnh vĩ đại của tiềm thức
cộng đồng đã kết thúc một trong những tác phẩm độc đáo nhất của mình,
những giấc mơ của dân nhập cư. Cũng chính trong khoảng thời gian đó,
Irena lần đầu tiên trở về Praha sống vài ngày.
Khi cô đi trời rất lạnh và rồi, sau ba ngày, đột nhiên, thật bất ngờ, quá
sớm sủa, mùa hè tới. Cái áo khoác của cô, quá dày, trở nên vô dụng. Không
mang theo quần áo mỏng hơn, cô phải đi mua một cái váy tại một cửa hiệu.
Đất nước còn chưa đầy ắp quần áo phương Tây và cô tìm thấy lại cùng
những thứ vài vóc, những thứ màu sắc, những đường kéo cắt mà cô từng
biết khi còn ở thời kỳ cộng sản. Cô thử hai hoặc ba cái váy và thấy bối rối.
Khó nói được là tại sao: chúng không xấu, đường cắt không tồi, nhưng
chúng gợi cô nhớ lại cái quá khứ xa xăm, sự thanh đạm về trang phục của
tuổi trẻ cô, cô thấy chúng thật ngây thơ, tỉnh lẻ, không chút thanh lịch, chỉ
xứng hợp với một cô giáo thôn quê. Nhưng cô đang vội. Mà tại sao lại
không thể giống với một cô giáo thôn quê trong vài ngày? Cô mua chiếc
váy với cái giá rẻ mạt mặc nó vào, chiếc áo khoác mùa đông trong túi xách,
đi ra đường phố nóng nực.
Rồi, khi đi ngang qua một cửa hàng lớn, đột nhiên cô nhìn thấy mình
trước một tấm gương khổng lồ treo trên tường và đứng đờ người ra vì sửng
