mỗi ngày trông cách tu luyện của thầy mình mà tinh thần đạo đức
được tăng tiến thêm lên... Tôi – tiên sinh nói – nghĩ đến cái tương
lai eo hẹp của xứ Ấn, nghĩ đến cái hậu vận khốn khó bần cùng của
nước tôi mà tôi phấn phát muốn thử thực hành mộng đó".
Ý tưởng của tiên sinh về xã hội, như thế; đến thi văn của tiên
sinh thì mới lại càng nhẹ nhàng và thâm trầm. Hầu hết những tư
tưởng đó đều dựa theo kinh Phật và đạo Bà-la-môn; tiên sinh ca
tụng cái đẹp của trời, tiên sinh khuyên ta nên hành động, giữ mình
cho sạch đừng để cho dục tính nó làm quáng mắt nhất là đừng nên
vụ lợi quá bởi vì ai cũng đã thừa biết rằng tính vụ lợi từ xưa đến
nay đã gây ra bao nhiêu sự xấu xa đê tiện làm hèn nhân cách người
ta vậy. Có người đã nói rằng ta có thể quy tất cả tư tưởng của tiên
sinh vào câu nói này mà tiên sinh thường nói: "Đời người như thể một
bát nước mà vũ trụ là con sông, đem bát nước đổ vào con sông ấy để
hoà lẫn hai thứ nước cùng nhau, dẫu ai cúi xuống nhìn cũng không
tài nào phân biệt được".
VŨ BẰNG
Trung Bắc chủ nhật, Hà Nội, số 74 (17.8.1941)
