người chết độ 30.000, một nửa chết ngay ở đảo Krakatau, một nửa
chết ở những đảo lân cận. Những cái cột khói bốc cao lên trời đến
40-50 thước.
Trước nạn động đất do núi lửa Krakatau phun lửa, cũng trong
quần đảo La Sonde có một núi lửa gây một tai nạn không kém phần
kinh khủng: đó là núi lửa Temboro cao 2.760 thước, đứng trên đảo
Sumbawa, có độ 150.000 người ở. Cũng như núi Krakatau, đã lâu
lắm, có lẽ đến 100 năm, núi Krakatau yên tĩnh không phun lửa gì
cả, những người thổ dân vẫn trèo lên hái củi và đập đá. Đột nhiên
ngày 5 Avril 1815 núi Temboro gầm hét lên và miệng núi lửa phun
ra những đám khói khổng lồ dày đặc. Núi gầm hét luôn năm ngày
năm đêm tung đá, vôi và những chất khác ra những vùng lân cận.
Đến 10 Avril, tai nạn ấy đến cái độ hoàn toàn của nó. Chính núi
Temboro chao đi chao lại và làm nghiêng cả đảo Sumbawa. Phún
thạch tung ra và chảy xuống cả hai triền núi, đốt cháy hết mùa
màng, cây cối, nhà cửa, người và vật. Trận động đất dữ đến nỗi
một phần quần đảo La Sonde bị lay chuyển. Ở Java và Celebes,
người ta còn trông thấy lửa phun rất rõ ràng, tiếng nổ to đến nỗi
ở
xa 400 dặm người ta còn nghe rõ. Cùng một lúc với bão bể, trời lại
gia thêm cho dân đảo một trận bão gớm ghê nhổ hết cả cây trong
rừng. Tỉnh Sumbawa là tỉnh to nhất trong đảo có 12.000 người
chết. Lửa phún thạch, động đất, bão, gió và sóng bể chỉ trong có ít
tiếng đồng hồ đã làm cho một cái đảo phì nhiêu là thế trở nên
một đống gạch vụn, vôi cát đầy dẫy, người chết ngổn ngang, chết
vì tai nạn mà cũng chết vì đói nữa. Sau cùng người ta tính ra rằng
có tất cả 24.090 người chết trong nạn này. Dân đảo phải đóng bè và
lên tàu đi trốn sang những đảo khác. 20 năm sau người ta mới kiến
thiết lại được đảo thành một xứ làm ăn thịnh vượng.
Nước Nhật, một nước có nhiều nạn động đất nhất
