cho Kiều nhắc lại chữ "công" của Hồ dùng cũng đủ cho ta thấy cái
lòng khinh bỉ của Kiều đối với Hồ Tôn Hiến như thế nào. Nghĩ
như một sự "chơi cái chữ công", cụ Nguyễn Du đã sắc nhọn và tài
tình lắm vậy.
Hồ Tôn Hiến vừa bảo: "Giúp công cũng có lời nàng mới nên" thì
Kiều bẻ lại Hồ ngay.
"Khéo khuyên kể lấy làm CÔNG!
Kể bao nhiêu lại đau lòng bấy nhiêu
Xét mình công ít tội nhiều,
Sống thừa, tôi đã nên liều mình tôi"
Bẻ rằng câu "xét mình" rất khó nghe "vì Kiều dã dại dột làm
thiệt mạng một người tri kỷ, tưởng không có quyền kể công"; bẻ
rằng chữ "công" không đắt nghĩa, hai ông Tản Đà và Hoài Thanh
đã quên mất hai câu trên câu đó. Thật là đáng tiếc.
Kiều không hề bao giờ lại kể công mình giết Từ Hải. Nàng chỉ
lấy làm lạ sao Hồ Tôn Hiến lại lấy việc nàng vô tình giết Từ Hải
làm công. Và nàng nói: Quan lớn dùng chữ công là quan lớn lầm
lắm. Quan lớn mỉa tôi. Tôi nghe thấy quan lớn nói mà đau lòng đứt
ruột. Thưa, công tôi có gì đâu. Chỉ có tội đối với chồng. Tôi là người
đàn bà đáng chết. Xin thương tôi mà cho một doi đất cho tôi chôn
chồng. Xong rồi, tôi sẽ xin chết để tạ lòng tri kỷ".
Lời nói như vậy kể cũng đã là chí tình và xót xa lắm; bảo là câu
"xét mình công ít tội nhiều" khó nghe lắm thì có lẽ quá nghiêm
khắc vậy. Kể riêng chữ "công" ra, tôi thấy cũng đắt nghĩa lắm vì
những lẽ vừa nói trên kia mà còn vì những lẽ sau này nữa:
