Chữ "công" trong câu "Xét mình công ít tội nhiều" không ai có
thể lấy lý gì mà bảo là công giết Từ Hải được.
Dùng chữ "công" đó, ý Kiều chỉ muốn nói về cái công của Kiều
đối với Từ Hải mà thôi. Như chúng ta đã biết, Kiều được Từ Hải
yêu chuộng lắm, thường cho dự bàn về quân cơ. Kiều cũng có giúp
ít nhiều trong sự thành công, trong việc "Huyện thành đạp đổ năm
toà cõi Nam" của Hải. Lại đến việc Từ Hải ra hàng, đó cũng là cái
công của Kiều nữa bởi vì Kiều có cái ý muốn giúp Từ Hải trở nên
một người lương thiện, một người nhân đức.
Ngẫm từ gây việc binh đao!
Đống xương vô định đã cao bằng đầu,
Làm chi để tiếng về sau,
Nghìn năm ai có khen đâu Hoàng Sào.
Đó, cái công của Kiều đối với Từ Hải. Công đó thì ít, nhưng Từ
Hải đã trả lại rất nhiều cho nàng Kiều. Thế mà Kiều vì vụng suy,
vì quá tin người, đã giết oan Từ Hải.
Bây giờ ngồi mà làm một cái bảng thống kê công và tội của đời
mình (xét mình) Kiều thấy rằng công Kiều đối với Từ Hải không
là gì cả, nhưng cái tội thì cao bằng núi, chỉ có một cái chết thì hoạ
may mới tạ được lòng tri kỷ mà thôi. Cái công và tội mà Kiều nói đó
chính là công, tội đối với Từ Hải.
"Khéo khuyên kể lấy làm công" câu ấy, Kiều gạt cái công với
triều đình ra. Xét mình tôi đã nên liều mình tôi, thì tỏ ý Kiều
muốn chết. Nếu mà chữ công đó chỉ về công với triều đình, sao
Kiều lại phải đợi đến lúc ấy mới chết?
