Vĩnh thực" ra thế nào. Có biết cái đời thực của ông, cách sống
của ông và tất cả sự gắng sức bất quyện trong suốt một đời ông,
ta mới có thể hiểu rõ được ý nghĩa của những công cuộc ông làm, đãn
hậu mới có thể phê bình một cách thấu triệt đến sự nghiệp của ông
về phương diện văn chương, tư tưởng, xã hội, chính trị cũng như về
báo chí.
Đó là điều mà chúng tôi ước mong được thấy, nhưng vì mãi
không thấy ai làm, nên hôm nay thử bắt đầu. Lấy tư cách là một
người đã từng được gần ông và giúp việc một cách hèn mọn trong
một tờ báo mà ông là người sáng lập, tờ Trung Bắc tân văn, chúng
tôi không có ý đem ca tụng một người mà chúng tôi kính trọng tin
yêu, nhưng chỉ có ý nêu Nguyễn Văn Vĩnh lên; theo đúng như ông, và
luôn đó nói về những ý nghĩ của ông, hoài bão của ông, việc làm của
ông để mọi người cùng rõ. Biết đâu vì thế mà những người bình
luận về Nguyễn Văn Vĩnh sau này chẳng tìm được những ánh sáng
mới hơn, có những kết luận xác thực hơn! Nếu nhân đó mà những
bạn thanh niên tin ở chủ nghĩa trực trị của ông, soi tấm gương cần
lao và nhẫn nại đó, tiếp tục được những công việc ông bỏ dở, bắt tay
làm những công việc ông chưa làm, đó cũng là một việc ích cho xã hội
Việt Nam ta vậy.
Như mọi người đã biết, Nguyễn Văn Vĩnh sinh ở làng Phượng Vũ,
tổng Phượng Dực, phủ Thường Tín tỉnh Hà Đông ngày 30 tháng tư
năm Nhâm Ngọ, tức là năm thứ 35 triều Tự Đức, tây lịch 15 Juin
1882. Gia đình ông không lấy gì làm sung túc. Mới lọt lòng ra đời, đã
phải trông thấy cái cảnh loạn ly của nước nhà và những cuộc binh
hoả gây nên nền bảo hộ ở xứ này, ông Nguyễn, ngay từ tấm bé đã
sống trong một xã hội vào thời kỳ cải cách, quen với những hoàn
cảnh đặc biệt, những cảnh điêu bái do khói đạn gây nên với những sự
hiểu lầm thế tất phải có hồi bấy giờ đã in sâu vào trong trí
Nguyễn Văn Vĩnh và rèn cho ông một tâm hồn cứng rắn, một quả
