Chính đấu xảo bây giờ đương vui. Anh nói giúp hộ với nhà tôi
rằng có thấy tôi cắt tóc ngắn thì đừng giận nhé. Ý tôi thì tôi
không thích gì mặc quần áo tây đâu, nhưng cứ để cái búi tóc lù lù,
bận lắm mà người ta nhìn mình một cách chế riễu. Không chịu
được. Nên tôi mới đành phải bắt chước người ta.
Anh xem đấy thì biết: Kiên, Kim đều làm như thế cả. Ông
Đào còn ra dáng ngần ngừ nhưng chắc chả bao lâu rồi cũng bắt
chước tôi thôi.
... Trong khi tôi cập bến Hải Phòng, tôi có gặp ông Thu (Nguyễn
Hữu Thu) và ông ta có ý muốn vận động cho tôi ở lại Pháp sau khi
đấu xảo Marseille bế mạc. Ông Thu có ý muốn cho tôi thành một
ông giáo dạy một cái trường Bảo hộ riêng, hình như sắp thành lập
dưới quyền bảo trợ của quan Kinh lược, mà cái tinh thần của
trường này hình như thiên về cái học mới của Tây phương. Ở Hà
Nội cái ý kiến đó, tôi xem chừng như còn mới lắm vì tôi xin thú
thực rằng vấn đề giáo dục thiếu niên còn quá chậm, nhưng ở
Hải Phòng này thì khác hẳn. Cái cảnh tượng học hành ở đây an ủi ta
rất nhiều. Còn gì vui mắt bằng được trông thấy một bọn trẻ
hai ba chục đứa lên năm lên sáu, ăn vận Âu phục, nói tiếng Pháp,
đứa nào đứa nấy đều có vẻ thông minh nhanh nhẹn, cái vẻ thông
minh nhanh nhẹn nó là đặc tính của tuổi thiếu niên mạnh dạn, chứa
chan hy vọng. Trẻ con ta cho học với trẻ con tây có cái lợi này: là trẻ
con ta sẽ có cảm giác bình đẳng, không rút rát.
Xưa nay tôi vẫn chủ trương phải bảo tồn quốc phục, nhưng
đến bây giờ thì tôi bắt đầu nhận thấy rằng sự thay đổi bề
ngoài có một ảnh hưởng rất to tát cho cái bên trong. Tôi sẽ có dịp
nói rất nhiều về vấn đề này một cách kỹ càng hơn và tôi sẽ
không quên trưng những tài liệu triết lý và những hiện tượng tâm
lý mà tôi đã nhận xét được..." (Thư cho Phạm Duy Tốn)
