"Vàng, Bạc và Máu". Sướng lắm. Ác lắm. Ý quay lại bảo một người
Tây khác: – Thôi, anh ở lại mà làm việc, chúng nó còn béo lắm.
Dưới đất, một người Việt Nam chết đói nằm nhe răng...
Nhe răng thì mặc nhe răng. Không biết. Những người Pháp ở
Đông Dương không trông thấy những quân chết đói của ông Trần
Văn Cẩn. Xem bức tranh kia thì biết: tây đầm thì vẫn cứ ôm nhau
mà nhảy hát ở "đăng-xinh". Ta cũng nhảy: hai thằng bé đầu to
bằng cái sành mà thân thể róc hết thịt, chỉ còn bộ xương thảm hại
nhảy xuống ao... tự tử vì khổ quá. Bên cạnh đó, một bức tranh thần
tình: một viên đội xếp béo, cái lưng to bằng cả một cái giường, giắt
súng lục, giơ gân bò lôi một người Nam sắp chết, mặt mày xanh lét
như đít con đom đóm:
Ta: Văn minh đâu? Sắp đến chưa hở ông?
Tây: Làm gì mà vội thế? Đây kia rồi.
Đó là một cái nghĩa địa chồng chất những mồ con mả lớn.
Tự do! Bình đẳng! Bác ái! Làm cho dân các tiểu quốc chết cả đi:
bác ái đấy mà! Bức tranh này làm cho ta buồn rã rời và căm giận vô
cùng cho cái óc của bọn thực dân giả nhân bỏ nghĩa. Cột tam tài,
tranh thống chế Pê-tanh, Pháp Việt phục hưng. Một người Tây dắt
một người Nam đi trên đường tiến bộ... tối như hũ nút.
Tây: Đấy, ngài cứ tha hồ tự do muốn nói gì thì nói, muốn đi
đâu thì đi.
Nhìn lại ông Việt Nam thì mắt có băng buộc mà chân thì bị xích!
Bị bịt mắt, bị xích chân, như thế phải cách mệnh. Đúng đấy.
Nhưng coi chừng. Một bức tranh vẽ một căn buồng khám bệnh của
ông bác sĩ Pháp. Đủ các thứ lọ thuốc: thuốc trị bệnh thông minh,
