hóa nước nhà. Ấy là cái học của các bậc đại trí. Còn như thấy người ta làm
thế nào, mình cũng cố bắt chước làm cho giống, tức là mình tự bỏ cái thế
nhân chủ để làm tôi tớ họ. Vả lại phong hóa, thổ ngơi mỗi nơi mỗi khác, bắt
chước sao được.
Nghe vị quốc sĩ nói tới đâu, Nghệ hoàng thấy thấm thía tới đó. Đúng là
đám mưu sĩ vô dụng đã xúi Dụ tông cải hóa theo con đường mất gốc. Sao
chúng không thấy Đại Việt ta là nhà nước có nền văn hiến cao, đến nhà
Tống còn phải học. Lại xem các trứ tác của các bậc cao sĩ từ xưa tới nay, về
tư tưởng cũng như học thuật, quả không thua kém các đời Hán, đời Đường
của Trung Hoa. Còn như cái hùng cái dũng trong văn chương học thuật các
đời Lý đời Trần của ta, hơn hẳn nhà Tống vậy. Nhà vua gật gù khen mãi cao
ý của Chu An. Đoạn ngài nói:
- Tiên sinh nói hợp ý trẫm lắm. Nhất định phải bãi bỏ các chuyện nhố
nhăng để trở về pháp độ đời Khai thái. - Nói rồi nhà vua lấy bút ghi ngay
vào cuốn sổ vàng để ngỏ trước ngài. Viết xong, Nghệ tông ngửng lên nói
tiếp - Trẫm đang muốn nghe tiên sinh chỉ bảo tiếp các việc khác cần làm.
Vừa lúc nội thị dâng trà. Cầm ly trà nóng trong lòng tay, mùi hương cúc
tỏa thơm dìu dịu, Chu An vừa hít hà vừa nhấp chút nước sánh xanh như mật
ong. Đặt chén vào khay, đậy nắp xong, tiên sinh lại tiếp:
- Đúng như bệ hạ dạy, tình trạng xã hội ta hiện đã suy vi đến cùng kiệt,
"đụng vào bất cứ chỗ nào, cũng rệu rã cả". Cho nên bệ hạ phải chọn khâu
nào yếu nhất mà vực lên. Ví như hiện nay, sức dân đã cạn. Dân cạn kiệt thì
không thể nói đến nước mạnh được. Việc này bệ hạ nên coi lại phương lược
của các tiên đế đời Thiệu bảo. Hồi ấy đức Hưng Đạo đại vương chủ tâm
hưng thế nước bắt đầu bằng việc hưng sức dân. Thế là có chính sách xẻn
điền, hạn nô, chia bớt hoặc bán chịu ruộng đất cho dân, giúp dân khai khẩn
đất hoang, giảm tô thuế. Và rồi chỉ một năm sau, thái ấp An Sinh đời sống
trở nên sung mãn. Vua Thiệu bảo biến chính sách của ấp An Sinh, thành
"Phú quốc cường binh sách". Chỉ sau một năm thực hiện quốc sách mới, thế
nước nổi hẳn: lương thực dư thừa, tinh binh, dân binh đông gấp bội. Đất
nước sẵn sàng đón đánh quân xâm lược. Và đã đánh thắng. Trận thắng chưa
từng có trong lịch cổ kim của Đại Việt ấy chẳng phải do sức dân làm ra ư?
