đói tới quá nửa, bởi các chính lệnh vơ vét tàn bạo của ông để xây cất lâu
đài, điện các và ăn chơi xa phí. Cao tông cũng là vị vua tai điếc mắt đui, bỏ
qua tất cả những lời can gián tâm huyết của các bậc sư phó, các bậc thuyền
sư, quốc sư, quốc sĩ và các bậc trung thần. Lại nữa ngang nhiên đàn áp Phật
giáo, thu độ điệp, bắt sư hoàn tục, bắt sư vào quân ngũ. Cao tông đâu biết,
nhà Lý nhờ đạo Phật mà hưng quốc. Hóa nên xã hội trì thủ, bốn phương
loạn lạc là do Cao tông gây mầm họa để con cháu ông là Huệ tông, là Chiêu
Hoàng phải gánh chịu.
Chu An lại ngước nhìn Nghệ tông và ông nói những lời như rút từ tủy
xương, từ óc não:
- Xin bệ hạ hãy lấy dân làm trọng, dân chính là gốc của nước, dân là sức
mạnh thần thánh của nước. Chính lệnh, bệ hạ có thể thay được; quan lại, bệ
hạ có thể thay được, nhưng dân thì không thể lấy gì mà thay thế được. Bởi
nó đã là cái gốc, cái rễ rồi.
Nghe những lời nói xúc động chân thành tưởng như đó là lời của non
nước, Nghệ hoàng thấy động tâm và tự nhiên nước mắt ông cứ ứa ra. Nhà
vua nắm lấy hai bàn tay Chu An lắc mãi không thôi.
- Trẫm xin ghi lòng tạc dạ về những lời chỉ giáo sâu xa của tiên sinh.
Song có một điều trẫm còn băn khoăn, triều đình ít người tài cán quá,
những bậc tể thần lương đống hầu như không còn nữa; phải chăng nước đã
hết người tài, vận nước đã suy kiệt chăng?
Chu An tựa lưng bên chồng gối xếp, đầu hơi cúi, vẻ trầm mặc. Lửa nơi
mấy chiếc lò sưởi đã tàn, chỉ còn khói trầm tỏa quyện âm u, không khí thật
là tĩnh mịch. Nhà vua nghe rõ cả hơi thở của mình, ngài ngự đang hồi hộp
đón nghe lời chỉ giáo của bậc quốc sĩ. Thoáng lát, Chu An ngửng đầu nhìn
nhà vua, tiên sinh mỉm cười:
- Tâu bệ hạ, nước không bao giờ thiếu nhân tài, thiếu hiền tài. Có thể
các bậc thiên tài như đời Trùng hưng thì không phải đời nào cũng có, nhưng
người tài đức thì không đời nào thiếu cả. Quy tụ được họ hay không, ấy là
đức lớn của bệ hạ, là chính sách dùng người của bệ hạ. Chọn người theo
khoa cử cũng là một phương sách đáng làm. Song trong thiên hạ còn biết
bao người tài đức khác không xuất lộ theo cửa này. Cho nên triều đình phải
