vào đây, rằng thời gian không thể giải quyết được vấn đề này. Tôi đã
từng cố gắng cách đó trong bao nghìn năm rồi, thế mà tôi không
thay đổi gì được cả. Tôi cứ sống mãi với những thói quen của tôi,
với tính tham lam của tôi, tôi vẫn cứ bị tù hãm trong óc tranh chấp tổ
thành cái nền hiện hữu. Chính tư tưởng đã cấu tạo cái nền ấy, và
bất luận ở trường hợp nào, tư tưởng không sao biến đổi cái nền đó
mà không dấy tạo một cái nền khác nữa: tư tưởng, chính là thời
gian vậy. Thế mà tôi không thể lấy thoả thuận, lấy thời gian, mà phát
động được cuộc chuyển hoá, phát động được cuộc thay đổi tận căn
nguyên. Không cuộc can thiệp nào của ý chí, không một tư tưởng
nào có thể hướng đạo cho cuộc chuyển hoá ấy được hết.
Vậy còn gì lại cho tôi? Tôi ghi nhớ rằng tham dục – tức là ý chí –
không thể phát động được nơi tôi một cuộc chuyển hoá đích thật;
rằng con người đã từng chơi cái trò ấy từ bao thế kỷ rồi mà không
phát động được cuộc thay đổi gốc rễ nơi họ; rằng họ đã vận dụng tư
tưởng, tức vận dụng thời gian, vận dụng vị lai với bao nhiêu đòi hỏi
trói buộc của vị lai, bao nhiêu phóng tưởng bày biện, bao nhiêu áp
lực, bao nhiêu ảnh hưởng của nó, mà vẫn không tạo thành được
cuộc chuyển hoá nào cả. Thế thì còn gì nữa để làm?
Nếu ta hiểu được toàn bộ cơ cấu và hiểu được hết hành tung của ý
chí, thì ý chí tất không khởi động nữa. Và nếu ta nhận thấy rằng sử
dụng tư tưởng, tức sử dụng thời gian, như là dụng cụ để chuyển
hoá thì chỉ là sự triển hạn giải đãi thì lúc ấy tiến trình tư tưởng liền
chấm dứt. Nhưng, hiểu nghĩa là gì? Phải chăng là cuộc tác động có
tính cách trí thức ở bình diện ngôn từ, hay nó là sự quán sát một sự
kiện? Ta có thể tự bảo: "Tôi hiểu đấy", nhưng danh từ không phải
chính là sự vật: thì ra, hiểu một vấn đề nào bằng trí não, thì có phải
đâu là giải quyết vấn đề đó được. Cái gọi là nhận hiểu bằng trí não
đó, thực ra, chỉ toàn là văn từ, trong đó danh từ chiếm phần quan
trọng. Nhưng khi có sự nhận hiểu đích thực, thì danh từ không còn
quan trọng gì nữa nó chỉ là cái phương tiện để truyền đạt vậy thôi,
và ta tiếp xúc trực chỉ với thực tại, tức là với sự kiện hiện thực. Nếu
trong cuộc chuyển hóa tận cùng vừa nói đây mà ta thấy cái vô dụng
của tư tưởng, của thời gian, thấy như một sự kiện hiện thực, thì hẳn
ta liền vứt bỏ đi tất cả cơ cấu của ý chí và của tư tưởng, tất nhiên ta
