không còn một dụng cụ gì để tác hành nữa.
Cho mãi đến đây, các ngài và tôi, chúng ta đã truyền đạt nhau trên
mặt ngôn từ, và có lẽ ta cũng lập được cuộc giao cảm nào đó.
Nhưng trước khi tiến xa hơn nữa, tôi xin trở lại với việc thông cảm.
Nếu các ngài dạo chơi một mình trong rừng sâu hay dọc theo một
bờ suối, và nếu các ngài cảm nhận niềm yên tĩnh cùng sống trọn
vẹn với tất cả – với những phiến đá, với các bông hoa, với ngọn suối
reo, với cỏ cây, với trời mây – tất ngài biết thông cảm là gì rồi. Bấy
giờ, cái "tự thân" của ngài với các tưởng niệm, các lo âu xao xuyến,
các vui thích, các ký ức, các kỷ niệm, các thất vọng đều đã bặt vong
trọn vẹn. Bấy giờ chẳng có cái "tự thân" làm người năng quán tách
biệt với các sở quán, mà chỉ có cái tâm trạng thuần thông cảm mà
thôi. Và chính đó là cái mà chúng ta đã tạo được tại nơi đây, tôi
mong vậy lắm. Không phải cái tâm trạng bị ám thị; người đang nói
đây không ảnh hưởng tới các ngài: người đó đã dẫn giải với các
ngài tỉ mỉ một vài điều rồi bằng ngôn từ. Nhưng còn nhiều điều nữa,
không thể nói bằng lời được. Danh từ có thể thông báo cho các ngài
tới một mức độ nào, nhưng đồng thời các ngài phải nhớ cho rằng
danh từ không phải là đúng sự vật, danh từ không được xen tạp vào
sự nhận thức trực chỉ về một sự kiện. Nếu ngài có dịp thông cảm với
một cội cây, hay tự hỏi coi nó hữu ích gì không. Cuộc thông cảm của
ngài với cội cây hẳn là trực tiếp. Cũng thế, ở đây chúng ta phải
thành lập cuộc thông cảm với nhau như thế, vì điều sắp nói đây là
một trong những điều rất khó nói năng bày tỏ.
Chúng ta đã nói tới chỗ mà hành vi của ý chí, hành vi của tư tưởng
(là thời gian) và sự vận hành phát xuất từ mọi ảnh hưởng và mọi áp
lực đều vong bặt. Khi tâm thức đã quan sát ngoài vòng danh ngôn,
và hiểu được sự kiện đó, thì liền tịch lặng trọn vẹn. Nó không mong
sinh bất cứ một động niệm nào, dù hữu thức hay tiềm thức. Nhưng
đây hãy còn một điểm mà ta cần xem xét trước khi tiến xa hơn.
Ở ý thức, ngài có thể không muốn tác động gì trong bất cứ một
hướng nào, vì ngài đã nhận rõ chỗ vô dụng của mọi sự biến cải hữu
ý tính toán, từ việc biến cải của người cộng sản đến việc biến cải
của kẻ bảo thủ phản động tột bực. Ngài đã nhận thấy tất cả những
