tiếp xúc với ý niệm của ta về sợ hãi đấy thôi. Các ngài hãy quán sát
mình trực chỉ xem. Rồi các ngài sẽ thấy ra rằng những ý niệm của ta
dấy khởi các sự vật, quả không thể nào xoá bỏ đi một cách giả tạo
được. Các ngài cần tự hứa phải gặp thẳng sự việc không qua ý
niệm, nhưng rồi không thể được. Trái lại, nếu thật sự ngài thấy đích
xác rằng ký ức và dấy niệm vốn ngăn ngại ngài không cho trực chỉ
thông cảm được với sự kiện – sự kiện sợ hãi, sự kiện ganh ghét, sự
kiện tử vong gì đó – các ngài sẽ thấy ra rằng giữa ngài hiện lên
những tương quan khác hẳn giữa ngài với sự kiện.
Đối với phần đông chúng ta, ý niệm rất trọng hệ hơn hành động.
Không bao giờ chúng ta hành động trọn vẹn cả. Luôn luôn ta hạn
cuộc hành động bằng một ý niệm, bằng cách thích ứng hay diễn
dịch sự hành động thể theo một công thức một khái niệm, do đó tất
nhiên nào có hành động gì đâu, hay đúng hơn, hành động như vậy
quá đỗi bất tức, dấy sinh thêm lắm vấn đề. Nhưng hễ ta nhận chân
sự thể lạ lùng ấy, là hành động liền trở nên mãnh liệt phi thường, vì
hành động ấy không còn lo phụ họa theo một ý niệm.
Sợ hãi không phải là một sự trừu tượng, luôn luôn sợ hãi liên quan
với một điều gì. Tôi sợ sự chết, sợ dư luận, sợ mình không khả ái,
sợ mình không được thiên hạ biết đến, sợ không thành công, vân
vân. Danh từ sợ hãi đâu phải là sự kiện sợ hãi: danh từ chỉ là biểu
tượng của sợ hãi mà thôi; mà đối với phần đông chúng ta, biểu
tượng lại trọng hệ hơn sự kiện, cả trên bình diện tôn giáo lẫn ở mọi
bình diện khác. Thế nhưng có thể nào chúng ta thoát ly khỏi những
diễn tả, những biểu tượng, những ý niệm, để quan sát mọi sự việc
mà không phải diễn dịch, thậm chí cũng không tự bảo là mình phải
lo quán sát nữa? Không dấy một niệm gì về sự việc ấy?... Nếu ta
tiếp xúc một sự kiện với sẵn một ý niệm về sự kiện đó, thì thật ra, ta
chỉ tiếp xúc với những ý niệm mà thôi. Điều quan trọng là phải nhận
hiểu rằng khi ta quán sát một sự kiện xuyên qua một ý niệm, thì ta
không thông cảm mảy may gì với sự kiện ấy. Nếu ta muốn cùng
thông cảm, thì ý niệm tất nhiên phải hoàn toàn giải trừ mới được.
Đây chúng ta hãy từ đó mà tiến tới xem rồi sẽ đến đâu. Sự kiện là
ngài sợ cái chết, sợ những gì người nào đó sẽ nói, sợ rất nhiều việc.
