một kỹ thuật gì tiểu xảo, khả dĩ thoả mãn được ý ta muốn tự phô bày
– nhưng rồi cả thảy đều rơi trong buồn chán, trong xấu xí, trong nỗi
chê nhàm, vì ta không thoát khỏi cái tâm thức cảm nhận: vừa gặp
cái mới thì ta tri nhận nó liền và ta chôn nó lẫn vào cái cũ. Tiến trình
tri nhận, đối với phần đông chúng ta, vốn vô cùng trọng hệ, vì tư
tưởng luôn luôn chỉ tác dụng trong môi trường của điều quen thuộc.
Hễ ta vừa nhìn nhận một điều gì, thì điều ấy không còn mới lạ nữa.
Các ngài hiểu kịp chăng? Sự giáo dục của ta, kinh nghiệm của ta,
cuộc sống hằng ngày của ta, tất cả toàn là một tiến trình tri nhận,
toàn một sự lặp lại liên miên, gia sự liên tục cho cuộc sống của ta.
Rồi với tâm địa vướng phải tiến trình ấy, ta muốn biết coi có hay
không có cái mới: ta muốn biết có hay không có một Thượng đế.
Nhưng chính điều quen thuộc khiến ta sợ hãi điều xa lạ, thế rồi ta tự
nhủ: "Tôi phải khám phá điều xa lạ, phải nhìn ra nó và đưa nó vào
điều quen thuộc". Cuộc truy tầm của ta cốt yếu là như thế đó, ở hội
họa, ở âm nhạc, ở mọi địa hạt: truy tầm cái mới để diễn dịch nó
bằng những cái cũ.
Thế nhưng tiến trình nhìn nhận và diễn dịch đó, tức những tác động
và những tác phẩm đó, nào phải là diệu tác đâu. Tuyệt đối không thể
phô diễn điều xa lạ. Cái mà người nào đó có thể diễn tả được, thì nó
là sự diễn dịch hay sự tri nhận về những gì mà người đó tự gọi cho
là điều xa lạ. Vậy tự các ngài phải tìm thấy thế nào là diệu tác, bằng
không thì cuộc sống của các ngài sẽ trở thành đời sống nhàm chán
thường nhật, không thay đổi gì, không chuyển hoá chi, khiến ngài rất
chóng nhàm chán. Sáng tạo là sự vận hành của chính sự sáng tạo,
chứ không phải là việc diễn dịch sự vận hành của chính sự sáng
tạo, chứ không phải là việc diễn dịch sự vận hành vào một bức
tranh, vào âm nhạc, vào trong một quyển sách hay trong những
cuộc quần sinh giao tiếp.
Vả lại, chúng ta chấp chứa nơi ta hằng bao triệu năm những ký ức,
những bản năng, và cái mống tâm thúc đẩy khiến ta vượt khỏi đi hết
tất cả cùng phát tự ở trong tâm thức ta nữa. Xuất xứ từ hậu trường
của quá khứ ấy, phát sinh lên cái ý muốn tri nhận được cái mới,
nhưng cái mới lại là một cái gì khác hẳn – là tình thương – và cái
