"thử".
Tiến trình ấy không cốt ở việc lập thành những nền móng của tri
thức: mà tìm học là việc phát sinh trong từng chặp từng chặp một: là
cuộc vận dụng để ta tự quan sát chính mình mãi mãi, không hề chê
bỏ, không hề phê phán, không hề so lường, chỉ nhìn xem thôi. Hễ
vừa chê bo, diễn dịch, hay so lường, là ta đã có một mẫu mực về trí
thức, về kinh nghiệm. Mẫu mực này làm chướng ngại việc tìm học.
Cuộc chuyển hoá tận gốc rễ của quan năng tư tưởng chỉ có thể thực
hiện là khi ta tự hiểu chính mình, đó là một chuyển hoá, thay đổi cần
thiết. Tôi không dùng danh từ "thay đổi" trong ý nghĩa về những ảnh
hưởng mà ta lãnh thọ của xã hội, của phong thổ, của kinh nghiệm
hay của những hình thức áp lực khác. Các áp lực và các ảnh hưởng
chỉ đưa đẩy ta vào một đường hướng nào đó mà thôi. Mà đây tôi
muốn nói tới một cuộc thay đổi phát sinh không còn cố gắng, nhờ ta
đã hiểu chính mình. Có chỗ khác biệt lớn lao giữa cuộc thay đổi do
cưỡng bách phát động, và thay đổi xuất sinh một cách như nhiên, tự
nhiên, tự tại.
Nếu các ngài quả thật tỏ ra đôi chút nghiêm nghị - và kể ra, nếu
chẳng nghiêm nghị thì ai lại đành chịu đựng bao nhiêu khó nhọc
đường xa đến đây tham dự những cuộc nói chuyện giữa cơn nóng
bức thế này – thì ba tuần lễ này sẽ đưa cho các ngài một dịp tốt để
tìm học, để thật sự quan sát, để thám hiểm thâm sâu. Cố nhiên, các
ngài thấy đấy, tôi nghĩ rằng cuộc sống của ta rất là thiển cận. Ta biết
rất nhiều điều, ta đã thu hoạch nhiều kinh nghiệm, ta có thể nói năng
rất lanh lợi, mà kỳ thực thì ta không có chiều sâu. Ta sống phớt bề
ngoài, thế mà ta lại cố gắng cho cuộc sống thiển cận ấy thành một
việc rất là nghiêm trọng. Nhưng nơi đây tôi muốn nói cái nghiêm
trọng ta không đạt được ở giai tầng thô thiển cái nghiêm trọng sát
tận trong những tầng sâu thẳm của bản thể. Thật quả phần đông
chúng ta không được tự do tự tại. Tôi nghĩ rằng khi mà chúng ta
không thoát ly khỏi các trói buộc, các thói quen, các nhu nhược ở
nội tâm, các sợ hãi của ta, thì cuộc sống của ta cứ vẫn mãi hoài vô
vị và rỗng tuếch mà thôi. Rồi ta sẽ già và chết đi trong thảm trạng ấy.
