Khi câu hỏi ấy đã được các ngài trực tiếp giáp mặt với một vấn đề to
tát, khi một điều lớn lao và tức thời xảy đến với các ngài? Sự va
chạm ấy hết sức trọng hệ, hết sức đáng quan tâm, đến nỗi nó thu
hút các ngài trọn vẹn, phải thế không? Tâm thức bị thu hút bởi sự
kiện xảy ra bất ngờ phi thường ấy, do đó nó trở nên tịch lặng.
Đấy là một trong những hình thức của sự tịch lặng. Tâm thức các
ngài phản ứng tựa như đứa trẻ quá thích thú khi được người ta cho
đồ chơi. Đồ chơi thu hút nó, khiến nó tập trung, không còn phá
phách ồn ào, không còn chạy nhảy lung tung nữa. Điều đó cũng xảy
đến cho người lớn khi họ bị giáp mặt với một sự việc quá ư trọng hệ
đối với họ. Không thấu hiểu trọn vẹn ý nghĩa của sự việc xảy đến, họ
buông mình vào kinh nghiệm ấy và tâm thức họ tiếp nhận một sự va
chạm đè bẹp họ, làm họ tê liệt bất động đến độ khiến họ câm nín đi
một lúc. Chắc hẳn là cả thảy chúng ta đều đã sống những kinh
nghiệm như thế rồi.
Cũng có thứ tịch lặng được phát sinh khi người ta xem xét vấn đề
bằng sự tập trung trọn vẹn. Trong tâm thái này, không có sự lơ
đễnh, vì ngay lúc ấy không có một hứng thú nào khác. Không gì
khác làm bận rộn tâm thức được ngoài cái vật mà tâm thức đã dồn
hết sức tập trung vào loại trừ tất cả mọi cái khác, và trong sự cố
gắng này có một sinh lực, một đòi hỏi, một khẩn cấp khiến phát sinh
một sự tịch lặng nào đó.
Nhưng khi tâm thức bị thu hút bởi đồ chơi, hoặc khi tâm thức say
mê trong một vấn đề thì tâm thức chỉ biết lẩn trốn. Khi những hình
ảnh, những biểu tượng, những danh từ như Thượng đế, đấng cứu
thế và những cái khác xâm chiếm tâm thức, chúng cũng tạo nên một
sự lẩn tránh, trốn chạy khỏi cái hiện tiền, và trong sự trốn chạy này
cũng có một thứ tịch lặng. Khi tâm thức tự hiến và quên mình trong
một sự đồng nhất trọn vẹn, tâm thức có thể hoàn toàn tịch lặng,
nhưng nó rơi vào một trạng thái loạn thần. Ước vọng đồng nhất vào
một mục đích, một ý niệm, một biểu tượng, một xứ sở, một chủng
tộc, tức là mắc chứng loạn thần, như trường hợp tất cả những
người gọi là tu thành mộ đạo. Họ tự đồng nhất vào Đấng Cứu thế,
vào đức thầy, vào cái này cái nọ, điều đó tạo cho họ một niềm an ủi
