(1) BA THỨ TỰ TÁNH : Có hai thứ : A. Là ba tánh : Thiện, ác, vô ký
(thuộc về danh số). B. Là ba tánh : Biến kế sở chấp, Y tha khởi và Viên
thành thật (thuộc về thuật ngữ).
GHI CHÚ :
A. Tánh THIệN, ÁC, VÔ KÝ :
1.- Tánh THIệN : Là làm những việc có lợi ích cho bản thân và ngƣời
khác nơi đời hiện tại và vị lai, tin tƣởng tâm thiện là do chủng tử thiện
căn sở tạo tất cả việc thiện, cũng gọi là thiện nghiệp.
2.- Tánh ÁC : Do ác tâm tham dục sanh khởi, tạo tất cả nghiệp, vì phạm
tổn hại đến mình hoặc ngƣời khác nơi đời hiện tại và vị lai, thuộc về tánh
ác, cũng gọi là ác nghiệp.
3.- Tánh VÔ KÝ : Là pháp phi thiện phi ác, chẳng có chút niệm nào dính
mắc sự lợi ích hay tổn hại, chẳng thể ghi ra để phân biệt. Trong Duy Thức
có hai thứ Vô Ký : Vô Ký có che lấp và Vô ký chẳng che lấp. Nói "Vô Ký
có che lấp" là có tác dụng rất yếu của mê vọng, dù chẳng có sức để lợi ích
hay tổn hại mình và ngƣời, nhƣng có cái thể mê vọng che lấp Thánh đạo,
những sự vật đồng nhƣ chƣớng này đều thuộc Vô Ký có che lấp, nhƣ thức
thứ bảy. Nói "Vô Ký chẳng che lấp" là bản thể chẳng phải mê vọng, tự
tánh rất yếu, chẳng có chút sức để lợi ích hay tổn hại cho mình và ngƣời,
gọi là Vô Ký chẳng che lấp, nhƣ thức thứ tám và nội căn ngoại khí v.v...
Đồng nhƣ tánh này đều thuộc Vô Ký chẳng che lấp. Gọi chung là tánh Vô
Ký.
B. Tánh BIẾN, Y, VIÊN :
1.- Tánh BIẾN KẾ SỞ CHẤP : Do tập khí vọng tƣởng của phàm phu có
tánh chấp thật, so sánh chấp trƣớc tất cả pháp gọi là BIẾN KẾ. Vì vọng
tƣởng biến kế mê chấp, chấp tất cả tánh thật có hay thật không, nhƣ thấy
sợi dây lầm tƣởng cho là con rắn, nhƣng thật thì chẳng có bản thể của
rắn, chỉ là vọng tình mê chấp cho là rắn thôi, ấy gọi là Biến Kế Sở Chấp.
2.- Tánh Y THA KHỞI : Là y theo nhân duyên mà sanh khởi tất cả vạn
pháp. Chữ THA thay cho nhân duyên, do chủng tử của thức thứ tám làm
đệ nhất nhân, đồng thời nhờ mỗi mỗi trợ duyên khác mà sanh khởi các
tƣớng, lìa vọng tƣởng mà tự tồn tại, cũng nhƣ sợi dây do bố gai, công cụ,
nhân công làm nhân duyên mà sanh khởi, gọi là tánh Y Tha Khởi.
