được vậy”, ông vua đó mới là ông vua lí tưởng của đạo Lão:
“Bậc trị dân giỏi nhất thì dân không biết là có vua, thấp hơn một bực thì dân
yêu quí và khen; thấp hơn nữa thì dân sợ; thấp nhất thì bị dân khinh lờn […]
Vua thành công, việc xong rồi mà trăm họ đều bảo: ‘Tự nhiên mình được
vậy’”.
Đó mới thực là tuyệt đỉnh của vô vi. Theo quan niệm của Lão tử, các bậc
thánh vương của Nho gia như Nghiêu, Thuấn, Hạ Vũ, Văn vương, Võ vương
chỉ là hạng nhì, các vua giỏi dùng thuật pháp của Pháp gia đứng hạng ba, còn
bọn hôn quân đứng hạng cuối.
Dân không biết có vua, quên công của vua đi, như vậy là Lão tử đặt dân ở
trên vua. Cho nên chương III phần này (tr.71)
chúng tôi nói Lão tử lật
ngược tôn ti của chế độ phong kiến.
Quốc gia lí tưởng
Chương áp chót trong Đạo Đức kinh phác hoạ cho ta một quốc gia lí tưởng
theo Lão tử:
“Nước nhỏ, dân ít, dù có khí cụ gấp chục gấp trăm sức người (có người dịch
là dù có binh khí – dịch cách nào cũng không trái với tư tưởng Lão tử) cũng
không dùng đến. Ai nấy đều coi sự chết là hệ trọng nên không đi đâu xa. Có
thuyền, xe mà không ngồi, có binh khí mà không bày. [Bỏ hết văn tự] bắt
dân dùng lại lối thắt dây thời thượng cổ [để ghi những việc cần phải nhớ].
Thức ăn đạm bạc mà thấy ngon, quần áo tầm thường mà cho là đẹp, nhà ở
thô sơ mà thích, phong tục giản phác mà lấy làm vui (nghĩa là chỉ lo ăn no,
mặc ấm, ở yên, sống vui, ghét xa xỉ). Các nước láng giềng gần gũi có thể
trông thấy nhau, nước này nghe được tiếng gà tiếng chó ở nước kia, mà
nhân dân các nước ấy đến già chết cũng không qua lại với nhau”. (ch.80).
