Giống như câu tục ngữ ở miền Nam nước ta nói về quả mướp đắng:
“Khổ qua tuy đắng mà ngon”. (Khổ qua = mướp đắng).
Chabanais là
một nhà thổ hạng sang mọc lên từ cuối thế kỷ XIX ở trung tâm Paris, nổi
tiếng hầu khắp thế giới, nơi lui tới của những kẻ giàu có, quyền quý ở
Pháp; Invalides tức Điện Phế binh, nơi thờ phụng các danh tướng Pháp,
cũng ở trung tâm Paris.
Nữ hoàng Elisabeth đệ nhất của nước Anh
(1533 - 1603). Trong thời trị vì của bà, nền văn hóa và nghệ thuật Anh
được phát triển mạnh mẽ. Shakespeare là một trong những người nổi tiếng
của thời này.
Tiếng Bồ Đào Nha trong nguyên bản. Có nghĩa: Tự do!
Tự do!
Tức đồ đạc vào thế kỷ 18 ở Pháp.
Tiếng Anh trong nguyên
bản. Có nghĩa: Cút! Cút! Cút!
Detroit, một thành phố thuộc bang
Michigan, phía tây thành phố New York, trung tâm sản xuất ô tô của Mỹ
với hãng Ford nổi tiếng.
Một nơi nghỉ mát bên bờ Đại Tây Dương,
phía tây - nam nước Pháp, phía dưới Bordeaux.
Tiếng Anh trong
nguyên bản. Có nghĩa: bộ quần áo gồm bốn thứ: áo, quần, gi-lê và có lẽ
thêm áo khoác ngoài.
Về thời gian “ba mươi năm”, không rõ ý tác
giả nói chung về nghề đó hay riêng đối với Robinson. Những từ Exit và
Lavatory viết tiếng Anh trong nguyên bản, có nghĩa Lối ra và Nhà Vệ sinh.
Nhà thờ Trái Tim Thiêng (Sacré-Coeur) ở mạn đông-bắc thành phố
Paris.
Xin xem lại chú thích 20.
Chợ Đền (Marché du Temple),
nơi bán đồ cũ nổi tiếng ở quận 3 trung tâm Paris, tương tự Chợ Trời ở Hà
Nội.
Honoraires: tiền thù lao trả cho thầy thuốc, thầy cãi... Cùng
dạng với Honoraire: danh dự. Tác giả có ý mỉa mai.
Tiếng Anh trong
nguyên bản, có nghĩa: Không còn âu lo!
Quartier des “Filles-du-
Calvaire”, ở quận 3 trung tâm Paris. Đây cũng là nơi có nhiều gái làm
tiền.
Xứ Basque là một vùng thuộc Pháp, nằm ở hai sườn núi Tây
Pyrénées, giáp Tây Ban Nha. Dân ở đây có nền văn hóa lâu đời và đến nay
vẫn còn duy trì. Họ thường nổi dậy đòi quyền tự trị. Từ démeng nói theo
giọng basque từ dément có nghĩa là điên rồ.
Ngày trước đèn đường ở
các thành phố Pháp còn thắp bằng lửa ga, nên phải có người chuyên đi
châm đèn hoặc tắt đèn.
Nguyên văn: Fantaisie bourgeoiso-byzantine
